Miliony lat temu trzy szczyty Kapadocji – Erciyes, Hasandağ i Güllüdag – były potężnymi wulkanami; w praktyce ich aktywność trwała co najmniej do okresu neolitu, czego dowodem wydają się być malowidła znalezione na ścianach tutejszych jaskiń. Erupcje wulkaniczne swój początek miały we wczesnym miocenie, 70 milionów lat temu. To właśnie wtedy lawa zaczęła spływać ze szczytów wulkanów, dając początek tutejszej rzeźbie terenu. Płaskowyż wulkanicznej skały, powstały z materiału rozlanego z głównych wulkanów, ulegał ciągłym zmianom w wyniku działalności mniejszych gór wulkanicznych.

 

Powstałe w ten sposób w okresie wczesnego pliocenu wulkaniczne skały, za sprawą deszczu i wody z jezior i rzek, zwłaszcza najdłuższej w Turcji rzeki Kizilirmak, zostały poddane erozji. Ściekająca po ścianach dolin woda powodziowa oraz silne wiatry usunęły słabsze skały, uwidaczniając te twardsze, zwane dziś „magicznymi kominami”. W Kapadocji jest ich kilka rodzajów: stożkowe, szpiczaste, kolumnowe, w kształcie grzyba, a nawet kapelusza na głowie!

 

Kapadocja była zamieszkiwana od czasów prehistorycznych. Jest na to mnóstwo dowodów, ale najciekawsze zostały odkopane w Köşk Höyük w Niğde i Aşikli Höyük w Aksaray oraz w jaskini Civelek w Nevşehir. We wczesnej epoce brązu Kapadocja znajdowała się w strefie wpływów cywilizacji asyryjskiej, dzięki rozpowszechnionemu na tych terenach handlowi. Wtedy też powstały na pisane pismem klinowym gliniane „Tablice Kapadocji”. Opisują one sprawy związane m.in. z regulacjami podatkowymi, odsetkami od kredytów, kontraktami małżeńskimi. Hetyci, Frygowie, Rzymianie, Persowie i Osmanie, oczarowani urokiem Kapadocji, zostawili na tym terenie ślady swojej obecności.

 

Poprzez swoje położenie Kapadocja stanowiła niezmiernie istotny region. To tu przecinały się najważniejsze szlaki handlowe, w tym Jedwabny Szlak, łączący wschód z zachodem i północ z południem. Ten swoisty ruch handlowy zaowocował pajęczyną historycznych i kulturalnych powiązań. To w Kapadocji spotykały się i przenikały wzajemnie różne wiary i filozofie. Kapadocki handel i gromadzone tu dobra stanowiły pokusę dla najeźdźców, przez co region ten był regularnie atakowany i łupiony.

 

Aby bronić swego życia i majątku, lokalni mieszkańcy przenosili się do trudno dostępnych pieczar i jaskiń, ukrytych przed nieproszonymi gośćmi. Ponieważ konieczne okazało się przetrwanie w ukryciu przez dłuższy czas, siedziby te zaczęły powoli zmieniać się w podziemne miasta, posiadające własne studnie, spiżarnie, winiarnie, a nawet świątynie. Powstanie niektórych jaskiń datowane jest na czasy przed naszą erą.

 

We wczesnych latach pierwszego millennium grupy chrześcijan uciekające spod rzymskiego panowania i poszukujące schronienia zaczęły przemieszczać się w niedostępne partie Kapadocji. Jedna z takich grup przybyła z Jerozolimy w II wieku naszej ery, osiedlając się w pobliżu dzisiejszej miejscowości Derinkuyu. Odkryli oni, że wulkaniczna skała jest łatwa w obróbce. Zaczęli więc drążyć w niej mieszkalne sale i jaskinie, łącząc je siecią podziemnych tuneli. Obok ludzkich siedzib powstały tu również kapliczki, kościoły, a nawet całe klasztory ukształtowane przez ludzkie ręce, przynosząc ludziom spokój i bezpieczeństwo, których tak bardzo poszukiwali.

 

Powiada się, że w Kapadocji może być ponad tysiąc takich świątyń. Ich różnorodność, architektura i zdobienia są fascynujące i niesamowite. Cały pejzaż architektury sakralnej: bazyliki (jedno-, dwui trójnawowe) budowane na planie krzyża, z przedsionkami, korytarzami, apsydami, kopułami, kolumnami i słupami, wszystko to zostało wydobyte z podziemnych skał. Wiele z nich ozdobionych jest fantastycznymi freskami i malowidłami. W ich renowacji nie jest w stanie przeszkodzić nawet fakt, że stale odwiedzane są przez tysiące turystów.

 

Historia Kapadocji nie ogranicza się jedynie do świata pogańskiego i chrześcijańskiego. Odnaleźć tu można również elementy tradycji islamskiej. Wraz z przybyciem islamu do Anatolii Kapadocja stała się domem wielu znanych myślicieli i scholastyków. W XIV wieku osiedlił się tu muzułmański mistyk, Haci Bektaş-i Veli. Rdzeń filozofii tego wielkiego mędrca okazał się kluczem do pojednania wielu grup tureckich w Anatolii. Jego myśli znalazły swoje odzwierciedlenie także w ogłoszonej w 1948 roku Deklaracji Praw Człowieka.

 

Miasto Hacibektaş, położone 45 km od Nevşehir, posiada muzeum tego wielkiego myśliciela. Można w nim zwiedzić kryptę, w której został on pochowany. Co roku, od 16 do 18 sierpnia, w mieście odbywają się obchody upamiętniające jego życie, przyciągając mieszkańców i przybywających tłumnie turystów. Yunus Emre to kolejny ważny mistyk i poeta, który przebywał przez pewien czas w Aksaray. Ten człowiek o wielkim sercu natchnął i wpłynął na wielu ludzi na całym świecie. UNESCO ogłosiło rok 1991 „Międzynarodowym rokiem Yunusa Emre”, upamiętniając rocznicę jego 750 urodzin. Akhism, zorganizowane braterstwo handlu i gildia rzemiosła założone przez Ali Evran w Kirsehir i rozszerzone na Anatolię, rozsiewa miłość do sztuki i rękodzieła w sercach ludzi całej Anatolii.

 

W prowincji Niğde, 40 km od Aksaray, znajdują się kościoły i siedziby ludzkie wykute w klifie doliny Ihlara, ciągnące się aż do miasta Selime. Powstanie niektórych z tych budowli datuje się na IV wiek naszej ery. Pomiędzy wieloma ciekawymi miejscami warto zwrócić tu uwagę na kościoły Eğritaş, Ağaς Alti, Kokar, Yilanli, Pürenli oraz Sivişli. Ukojenie po trudach zwiedzania odnaleźć można w jednym z winnych domów Ürgüp.

 

Niezależnie od tego, czy wino będzie podane w rustykalnym ceramicznym dzbanie, czy też w eleganckim kryształowym pucharze, będzie to przeżycie, którego nie da się zapomnieć. Nie można się oprzeć smakowi crimson-red i misty-white, wyrosłych z żyznych winnic, obfitujących w wyśmienite winogrona. Pomimo iż wielu lokalnych producentów korzysta z nowoczesnych technik winiarskich, wciąż pozostaje grupa oddana tradycyjnym i wypróbowanym sposobom przygotowywania tego trunku.

 

Fascynująca jest tajemnica białych chmur unoszących się nad Kapadocją. To gołębie! Stada gołębi pięknie i energicznie trzepocących wśród dolin: Uςhisar, Göreme-Kiliςlar, w Ürgüp Üzengi, Ortahisar- Balkan Deresi, Kizilςukur, Çat niedaleko Nevşehir i Soğanli w prowincji Kayseri. Zgodnie z muzułmańskimi wierzeniami gołąb jest symbolem rodziny, oddania i pokoju, podczas gdy w chrześcijaństwie jest on symbolem Ducha Świętego. Wysoko wśród skał zobaczyć można gołębniki, zbudowane na wschodnich i południowych szczytach. Budowano je już w XVIII wieku, często ozdabiając muzułmańskimi malowidłami.

 

Przydać się tu może aparat fotograficzny, gdyż sceneria warta jest uwiecznienia. Położone na szczycie przepiękne miasto Uςhisar, 7 km od Nevşehir, warte jest obejrzenia. Z wysokiej cytadeli Uςhisar zobaczyć można przepiękną panoramę całego regionu. Göreme, zlokalizowane 10 km od Nevşehir, jest miejscem niezwykłym.

 

Miasto to początkowo, za czasów panowania rzymskiego, pełniło funkcję nekropolii mieszkańców miasta Avanos. Kościoły Durmuş Kadir, Yusuf Koς, El Nazar, Sakli, Meryem Ana i Kiliςlar rzucają czar na wszystkich odwiedzających. W kościele Tokali, Konwencie Mnichów i Zakonnic, Świątyni św. Bazylego oraz w kościołach Elmali, Yilanli, Karanlik i Çarikli szczegóły architektoniczne, freski i malowidła wydają się żyć dzisiaj tak samo, jak wiele lat temu.

 

Çavusin, zlokalizowane 2 km od Göreme, jest jednym z najstarszych zamieszkałych miast w Kapadocji. Freski w kościele Çavusin są wyjątkowe dzięki swoim niezwykłym kompozycjom. Kilise, Paşabağlari i Cela św. Symeona to najważniejsze zabytki w Zelve. W Ürgüp, 20 km na wschód od Nevşehir, w kościołach św. Teodora i Pancarlik zetknąć się można z bogatą sztuką sakralną. W mieście Ortahisar, 6 km od Ürgüp, najważniejszym, imponującym miejscem jest cytadela Ortahisar. Okazałe budowle rodzimej kapadockiej architektury oplatają podstawę cytadeli. Będąc w mieście, warto odwiedzić także świątynię Üzümlü w jego zachodniej części.

 

6 kilometrów na południe od Ürgüp mieści się Mustafapaşa, miasto słynące ze znajdujących się tu kamiennych rzeźb. Świątynia św. Bazylego udekorowana jest barwną mozaiką i pięknymi ikonami. Miasto Tatlarin znajduje się 10 km na północ od Acigöl. Tutejszy kościół zdobiony jest przepięknymi doskonale zachowanymi freskami. 20 kilometrów od Nevşehir mieszczą się ruiny Aςiksaray oraz kościół św. Jana w mieście Gϋlşehir.

 

Avanos, położone 18 km od Nevşehir, słynie od czasów panujących tu Hetytów z wyrobów garncarskich. Centrum miasta obfituje w stragany, pełno tu pracujących artystów i podziwiających ich dzieła zwiedzających.

 

W każdej chwili można spróbować samemu zasiąść za kołem garncarskim. Tylko od zdolności i wyobraźni zależy to, co powstanie w wyniku kręcenia kołem. Stojący obok mistrz z przyjemnością udzieli pomocnych wskazówek. Przy wyjściu istnieje możliwość zakupienia oryginalnego wyrobu mistrza oraz, oczywiście, zabrania własnego dzieła.

 

Kościoły Karabas, Kubbeli i św. Barbary, zlokalizowane w dolinie Soğanli, są szczególnie ważne z powodu swojego stylu architektonicznego oraz niezwykłych fresków. Klasztor Eski Gϋmϋş w mieście Gϋmϋşler, 8 km na północny wschód od Niğde, został zbudowany na klifie. Zdobią go interesujące, delikatnie wykonane freski. Ponadto ważne są podziemne miasta: Kavlaktepe, Fertek, Konakli, Bağlama, Kayirli oraz kościoły: Yeşilyurt i Akdaş Andabalis. To miejsca szczególnie ważne dla chrześcijańskiej tradycji Kapadocji. Warto również odwiedzić miasto Tyana, wybudowane w okresie panowania rzymskiego. Jaskinie zbudowane w Üςayak, Derefakili Aflak i Aksakli w prowincji Kirşehir również stanowią ważne miejsca chrześcijańskiego kultu.

 

UNESCO uznało Kapadocję za miejsce Światowego Dziedzictwa Kulturowego. Goście odwiedzający ten region mają możliwość poznania wyjątkowej sztuki i architektury z okresów osmańskiego i seldżuckiego. Świetnie obrazują je między innymi: minaret z Eğri oraz zajazdy Alayhan i Sultanhani, wybudowane w prowincji Aksaray właśnie w okresie seldżuckim. Wyróżniającymi się zabytkami są również meczet Taşkinpaşa, wybudowany za czasów Karamanidów w Ugrüp, oraz zajazd Sanhan. Turyści chętnie odwiedzają także meczety Sungur Bey i Alaadin, znajdujące się w prowincji Niğde. W prowincji Kayseri jednymi z ważniejszych turystycznie miejsc są krypty Döner Kümbet, Sirçali Kümbet, Ali Cafer Kümbeti, Cami Kebir, Hunat Hatun Külliyesi oraz meczet Kurşunlu, pałac Güpgüpoglu, zajazdy Kara Mustafa Paşa i Karatayhan.

 

W Kayseri warto odwiedzić Muzeum Historii Medycyny. Była to pierwsza akademia medyczna w Anatolii, zbudowana w 1205 roku na cześć Gevher Nesibe – siostry seldżuckiego sułtana Giyaseddina Keyhüsreva I. Także prowincja Kirşehir posiada zabytki o ogromnym znaczeniu, zarówno historycznym, jak i artystycznym. Są to między innymi meczety Cacabey i Ahi Evran, krypty Aşikpasa, Melikgazi i Yunus Emre, a także most Kesikköprü.

 

Kapadocja urzeka wspaniałymi i niezwykłymi pejzażami. Niepowtarzalne w swych formach cuda natury łączą się tu łagodnie z dziełami ludzkich rąk, przekraczając najśmielsze nawet oczekiwania. Cuda te najlepiej podziwiać podczas wyjątkowej wycieczki balonem, ścigając się pośród błękitnych chmur z wszędobylskimi gołębiami, patrząc w dół na falisty, wijący się w nieskończoność teren, podziwiając potężne i zachwycające skały kościołów, piramid, grzybów, kapeluszy, „magicznych kominów”…

 

Kapadocja to region „podziemnych miast”, miejsc równie pięknych co fascynujących. Jest ich wiele, ale najznakomitsze są te położone w Kaymakli, Derinkuyu, Mazi, Özkonak i Tatlarin. W prowincji Kirşehir warte zobaczenia (przede wszystkim ze względu na wzory ściennych malowideł) są także podziemne miasta Mucur, Dulkadirli, Inlimurat oraz Kümbetalti. Jaskinie te, używane do niedawna jako schroniska, zostały gruntownie odrestaurowane i obecnie są dostępne dla zwiedzających.

 

Wyroby, które oferują miejscowi rzemieślnicy na targach, rynkach i w sklepach, imponują różnorodnością wzorów, stylów i kolorystyki. Kapadocja słynie z wydobywanego tu kamienia – onyksu. Lokalni artyści nadają mu niezliczoną ilość kształtów, zanim trafi w ręce potencjalnych kupców w postaci oryginalnych ozdób. Charakterystyczne dla regionu są także ręcznie wykonywane kolorowe lalki, wspomniane już wyroby garncarskie, porcelana, wyroby skórzane oraz charakteryzujące się delikatnym smakiem wina. Kapadoccy artyści wypracowali swój własny styl, który wraz z naturalnym pięknem regionu oraz historycznymi i kulturalnymi zasobami stanowią dziedzictwo, które przyciąga i oczarowuje zagranicznych gości.

 

Kapadocja pragnie być symbolem niezapomnianych podróży. Przepełnia wspomnieniem niepowtarzalnego klimatu miejsc i spokoju, którego symbolem są unoszące się lekko w przestworzach gołębie. Ci, którzy to dostrzegli, stali się na zawsze częścią tego miejsca.